Ustawa o rewitalizacji określa przede wszystkim prawne podstawy i formy rewitalizacji obszarów zdegradowanych.
Rewitalizacja jest procesem odnowy zdegradowanych fizycznie, ekonomicznie, społecznie i środowiskowo obszarów. Jest przedmiotem wielodyscyplinarnych badań, studiów i jednocześnie polityki oraz praktyki, a problematyka rewitalizacji obejmuje swym zakresem elementy planowania i projektowania miejskiego, mieszkalnictwa, infrastruktury (w tym transportowej), polityki gospodarczej (w tym ekonomicznego wykorzystania zasobów kultury oraz turystyki miejskiej), rozwoju społeczności lokalnych i zasad zrównoważonego rozwoju.
Na podstawie przepisów ustawy o rewitalizacji i ustawy o samorządzie gminnym rada gminy może podjąć uchwałę w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, a uchwała w tej sprawie może być podjęta bądź z inicjatywy rady gminy, bądź na wniosek organu wykonawczego gminy, tj. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Należy wtedy:
- sporządzić diagnozę służącą wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji,
- przygotować projekt uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji,
- przeprowadzić konsultacje społeczne projektu uchwały oraz wprowadza do projektu zmiany wynikające z przeprowadzonych konsultacji,
- złożyć wniosek o wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, w którym jest wskazanie granic tych obszarów.
W uchwale w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, rada gminy może ustanowić na rzecz gminy prawo pierwokupu wszystkich nieruchomości położonych na obszarze rewitalizacji i obejmuje wszystkie nieruchomości objęte obszarem rewitalizacji.
Z uzasadnienia projektu ustawy o rewitalizacji wynika, że „celem ustanowienia prawa pierwokupu na rzecz gminy jest zapewnienie, w ramach koordynacyjnej roli gminy w rewitalizacji, szerszej możliwości nabywania nieruchomości w celu realizacji przedsięwzięć wynikających z gminnego programu rewitalizacji.”.
W uchwale w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji rada gminy może ustanowić na obszarze rewitalizacji zakaz wydawania decyzji o warunkach zabudowy dla wszystkich albo określonych w tej uchwale zmian sposobu zagospodarowania terenu wymagających tej decyzji, w tym zmian sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, jeżeli stan zagospodarowania obszaru rewitalizacji oraz stopień jego pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego wskazują, że nieustanowienie zakazu może doprowadzić do niekorzystnych zmian w zagospodarowaniu obszaru rewitalizacji, pogłębiających niekorzystne zjawiska, o których mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o rewitalizacji.
Ustawodawca przewidział także w ustawie ograniczenie czasowe obowiązywania prawa pierwokupu nieruchomości oraz zakazu wydawania decyzji o warunkach zabudowy ustanowionych w uchwale w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zgodnie z tym przepisem gmina ma na to 2 lata od dnia wejścia w życie uchwały wyznaczającej te obszary.
Rewitalizacja jest długim procesem. Jej powodzenie zależy wszystkich – mieszkańców całego miasta, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, placówek edukacyjnych, instytucji kultury, uczelni wyższych, urzędów.
Notariusz natomiast, w przypadku sprzedaży nieruchomości, potrzebuje do umowy zaświadczenie o położeniu nieruchomości w obszarze zdegradowanym, obszarze rewitalizacji i Specjalnej Strefie Rewitalizacji i ewentualnego pierwokupu.
Jest to niezbędne w celu wykluczenia pierwokupu gminy, a także konieczne aby czynność prawna jaką jest umowa była ważna.
Każde mieszkanie, które może być przedmiotem zakupu, położone jest w budynku wielomieszkaniowym, który znajduje się na konkretnej działce i koniecznym dla notariusza jest zaświadczenie o położeniu nieruchomości w obszarze zdegradowanym, obszarze rewitalizacji i Specjalnej Strefie Rewitalizacji i ewentualnego pierwokupu.